Poświadczenie bezpieczeństwa jest dokumentem pozwalającym na dostęp do informacji niejawnych. Treść tego dokumentu ma określoną strukturę i należą do niej:
- termin ważności poświadczenia,
- rodzaj postępowania sprawdzającego razem z klauzulą tajności dokumentów,
- stwierdzenie świadczące o rękojmi osoby sprawdzanej, która to zobowiązuje się do zachowania tajemnicy.
Poświadczenia mogą być wydawane na okres trwający od 5 do 10 lat, w tym:
- 10 lat – gdy dokumenty posiadają klauzulę „poufne”
- 7 lat – gdy dokumenty posiadają klauzulę „tajne”
- 5 lat – gdy dokumenty posiadają klauzulę „ściśle tajne”
W przypadku kiedy posiadamy poświadczenie bezpieczeństwa, które uprawnia do dostępu do dokumentów o wyższym stopniu klauzuli tajności, jednocześnie ten sam dokument pozwala również na dostęp do dokumentów, które są opatrzone klauzulą o niższym stopniu tajności.
Co należy zrobić, aby otrzymać poświadczenie bezpieczeństwa?
Aby otrzymać poświadczenie bezpieczeństwa należy poddać się postępowaniu sprawdzającemu. Pierwszorzędnym celem przeprowadzenia postępowania jest zweryfikowanie czy osoba ubiegająca się o dostęp do informacji niejawnych jest w stanie dać rękojmię zachowania tajemnicy.
Postępowaniu sprawdzającemu nie mają obowiązku się poddawać m.in. wybitne osobistości ze świata polityki takie jak:
- Sędzia sądu administracyjnego,
- Sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego,
- Asesor sądowy,
- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
- Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej,
- Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej,
- Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
- Prezes Rady Ministrów,
- Prezes Narodowego Banku Polskiego.
Chociaż są to jednostki, wobec których nie przeprowadza się standardowego postępowania sprawdzającego, muszą one jednak złożyć oświadczenie o zapoznaniu się z przepisami o ochronie informacji niejawnych, po tym jak odbędą już szkolenie o tematyce obejmującej ochronę informacji niejawnych.
Typy postępowań sprawdzających
Istnieje kilka rodzajów postepowań sprawdzających. Są to:
- Postępowanie zwykłe – dotyczy osób, które ubiegają się o dostęp do dokumentów opatrzonych klauzulą „zastrzeżone” i „poufne”,
- Postępowanie poszerzone – dotyczy osób, które ubiegają się o dostęp do dokumentów opatrzonych klauzulą „tajne”,
- Postępowanie specjalne – dotyczy osób które ubiegają się o dostęp do dokumentów opatrzonych klauzulą „ściśle tajne”.
Postępowanie sprawdzające krok po kroku
Celem przeprowadzenia postępowania sprawdzającego jest ustalenie czy występują wątpliwości, które dotyczą:
-
- uczestnictwa w działaniach partii politycznych albo organizacjach mających związek z nazizmem, faszyzmem, nienawiścią rasową, komunizmem,
- współpracy lub uczestnictwa z działalnością szpiegowską, sabotażową, terrorystyczną lub inną działającą wbrew Rzeczypospolitej Polskiej,
- niebezpieczeństwa ze strony obcych służb specjalnych,
- sprawdzenia odporności na szantaż, jak i na wywieranie presji,
- podawania nieprawdziwych informacji w ankiecie bezpieczeństwa osobowego,
- weryfikacji właściwości postępowania z dokumentami niejawnymi.
Poza wymienionymi wyżej, poświadczenie bezpieczeństwa porusza również takie kwestie jak:
- poziom życia osoby sprawdzanej,
- jej sprawność umysłową (stan psychiczny)
- bada osobę pod kątem uzależnień.
Rezultat postępowania sprawdzającego
Postępowanie sprawdzające może mieć w efekcie trzy rezultaty: wydanie poświadczenia bezpieczeństwa, odmowę lub jego umorzenie.
Jeśli sprawdzana osoba otrzyma negatywny wynik postępowania sprawdzającego, znaczy to, że nie zostały wykluczone wyżej wskazane wątpliwości oraz, w również w sytuacji gdy osoba ta została skazana za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Wobec osoby, która spotkała się z odmową, może zostać przeprowadzone postępowanie sprawdzające po roku od daty, kiedy otrzymała ona odmowę. Co do zasady, dzieje się to po wydaniu pisemnego wniosku prezesa wojewódzkiego sądu administracyjnego, który składa się co najmniej pół roku przed końcem terminu ważności poprzedniego poświadczenia bezpieczeństwa.
Jednostki przeprowadzające postępowanie sprawdzające
Postępowanie sprawdzające może być zgodnie z prawem przeprowadzane przez:
- Służby Kontrwywiadu Wojskowego – dla stanowisk związanych z obronnością państwa,
- Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego – w przypadku pozostałych stanowisk
Za przeprowadzenie postępowania sprawdzającego odpowiedzialność ponosi właściwa służba ochrony państwa. Jeśli informacją niejawną jest tajemnica państwowa, w której liczy się bezpieczeństwo informacji rangi państwowej, zgodę musi wydać m.in. Szef Kancelarii Prezydenta RP lub odpowiedni minister.
